Liderlik ve Özellikleri Nedir ?

Liderlik Örgütlerde çalışanları yönlendirecek ve onları amaçlara ulaşma noktasında bir araya getirecek liderlere duyulan gereksinim günden güne artmaktadır. Bu nedenle günümüzde örgütler, liderlik eğitimlerinin üzerinde önemle durmaktadır. Bu nedenle bu yazımızda liderliğin tanımını yapmayı ve liderlik türlerinden bahsetmeyi amaçlamaktayız. Liderliğin Tanımı Öncelikle liderliği tanımının ne olduğunu incelemek istendiğimizde karşımıza pek çok farklı tanım çıkabilmektedir. Liderlik konusunda kapsamlı çalışmaları bulunan Stodgill, çok sayıda liderlik tanımı olduğunu ve aynı zamanda bir bu kadar da kavramı tanımlamaya çalışma kişi olduğunu ifade etmiştir (Stodgill, 1974). Bazı liderlik tanımları aşağıdaki gibidir (Zel, 2006): Liderlik, ortak bir amaca doğru grubun davranışlarını yönlendirmek için bireyin yapmış olduğu davranışların tümüdür. Liderlik, iletişim sürecinin yaşandığı bir ortamda, önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak üzere yönlendirilmiş kişilerarası etkileşim sürecidir. Liderlik, karşılıklı davranış ve fikir birliği ile yapıyı harekete geçirmek ve bu hareketi devam ettirmektir. Liderlik amaçları gerçekleştirmek için uğraşanları duruma göre uyarlayıcı, onların sorularını yanıtlayıcı bir roldür. Liderlik, örgütlenmiş bir grubu, belli bir amacı yerine getirmek amacıyla insan davranışlarını etkileme faaliyetleridir. Uzun yıllardır üzerine çalışılan liderlik kavramıyla ilgili tanımlara pek çok farklı yönden bakılabilmektedir. Liderlikte etki yönünün önemini vurgulayan Çırpan’ın ifadesiyle “liderlik, etki oluşturabilmektir ve de lider etki oluşturabilen kişidir.” (Çırpan, 2013). Buna göre liderlik doğuştan sahip olunan bir olgu değildir. Tüm tanımlardan yola çıkılarak liderliğin bir süreç olduğunu söylemek de mümkündür. Bu süreçte bazı unsurlar ortaya çıkmaktadır. Liderliğin bu bahsedilen unsurları, ortak amaç veya hedef, bu amaca veya hedefe ulaşacak izleyiciler ile izleyicileri ve faaliyetleri yönlendirecek olan kişi olarak şekillenmektedir. Belirtmek gerekir ki, lider ile yönetici aynı kavramlar değildir. Lider, kişileri yönlendiren ve onları harekete geçiren örgütte herhangi bir pozisyonda bulunabilen herhangi bir kişi iken, yönetici gücünü bulunduğu mevkiden ve pozisyondan alan, verdiği emir ve talimatlarla bireyleri yöneten kişidir. Liderler, liderlikten aldıkları güç ile aynı zamanda yönetici vasfına da sahip iken her yönetici liderlik vasfı taşımamaktadır. Liderler onu izleyen kişiler üzerinde bir etkiye sahip olduğu için takip edilirken, yöneticiler verdikleri emirlere itaat edilmesinin zorunluluğundan ötürü söz sahibidirler. Dolayısıyla iki kavram birbiri ile etkileşim içinde olsa da aynı gereklilikleri taşımamaktadır. Liderlerin Özellikleri Liderlerin sahip olması gereken özellikler ise genel olarak şu şekilde sıralanabilir (Saylı ve Baytok, 2014): Zekâ: Entelektüel yetenek olarak tanımlanan zekâ; liderlikle doğrudan ilişkili olarak, bir insanı diğerlerinden ayıran en etkileyici ve belirleyici özelliktir. Bu özellik diğer insanları tanıma ve anlama, problem çözme, yeni fikir ve çözümler üretme, hızlı öğrenme gibi üstünlükler sağlayarak farklılaştırıcı bir etki oluşturur. İnanılırlık: İnanılırlık, izleyenlerin lideri kabullenmelerinin ve takip etmelerinin en etkili nedeni olarak görülmektedir. Liderlik süreci lider ve izleyenler arasındaki bir etkileşim olarak liderin örgütsel amaçları gerçekleştirmesi ve olumlu bir izlenim oluşturabilmesi için önemlidir. Güvenilirlik: Güven bir liderin en önemli itibar kaynağıdır. İzleyenlerin (takipçilerin) güvenini kaybeden bir lider yönetim gücünü de kaybetmiş sayılır. Bu nedenle güven oluşturmak için liderin hem maddi hemde sosyo-psikolojik faktörleri etkili kullanması gerekir. Güvenin sağlandığı ortamlarda hem işgören hemde lider rahat hareket ederek ortak amaçlarını gerçekleştirebilirler. Doğruluk: Doğruluk liderin en önemli sosyal sermayelerinden birisidir bu sosyal sermayeyle birlikte izleyenlerin güvenini kazanır ve yöneltme faaliyetini başarıyla gerçekleştirir. Doğruluk hem sözde hem özde hem de fiilen gerçekleştirilmesi gereken bir konudur. Bir diğer değişle liderler söylediklerine ve yaptıklarına özen göstermeli, yapamayacakları şeyleri taahhüt etmemelidirler. Kavramsal Yetenek: Kavramsal yetenek liderin en önemli özelliklerinden birisidir. Kavramsal yetenekle strateji üreterek örgütsel amaçları gerçekleştirir. Bundan dolayı strateji üretmek, stratejik düşünmek ve örgütsel vizyon oluşturmak liderin temel görevleri arasında sayılır. Empati: Empati, liderin kendisini izleyenlerin yerine koyarak onları anlamasıyla ilişkili bir kavramdır. Bunu yaparak izleyenlerin işletme ve yönetim hakkında ne düşündüklerini belirleyip ona göre hareket etmesini sağlayacaktır. Ayrıca lider empati yeteneğini geliştirerek izleyenlerini başarılı bir şekilde örgüt amaçlarına yöneltecektir. Dinleme: Klasik yönetim anlayışı temel olarak “lider konuşur, astlar dinler” üzerine kuruludur, fakat günümüzde bu düşüncenin işe yaradığı söylenemez. Dolayısıyla yöneticinin iyi bir dinleyici olması gereklidir. Yönetici astlarını dinleyerek onların ihtiyaç ve beklentilerini en uygun düzeyde tespit ederek örgütsel amaçlarla bütünleştirilmesini sağlar. Etki: Lider, çalışanları tarafında sevilen ve sayılan, güvenilen, güçlü ve itibarlı birisiyse etkisi yüksek, değilse etkisi düşük olacaktır. Dolayısıyla bir liderin gücü yasal gücünden daha çok sahip olduğu kişisel özellikler, kurduğu ilişkiler ve astlarını etkileme düzeyiyle ilgilidir.